طرح توجیهی چیست ؟
طرح توجیهی یا feasibility study report گزارشی است که با هدف شناسایی و ارزیابی راه حل های مناسب یک پروژه، که در آن صرفه جویی در زمان و هزینه از ملاک های اصلی است، صورت می پذیرد. کسب و کارها پیش از سرمایه گذاری وقت و هزینه خود در راه یک پروژه، می بایست از میزان موفقیت آن آگاهی کسب کنند و از حجم هزینه های مورد نیاز، میزان سود و ابعاد وسیع دیگری که به آن ها خواهیم پرداخت، پروژه خود را مورد تجزیه و تحلیل کامل قرار دهند.
در واقع هر پروژه می بایست از ابعاد مختلفی نظیر ابعاد فنی، بازار و مالی مورد مطالعه قرار گیرد که به عمل بررسی و تنظیم گزارش در این خصوص، طرح توجیهی یا FRS گفته می شود. در این گزارش که نقش یک پشتیبان را برای اجرای پروژه ها ایفا می کند، نتایج تجزیه و تحلیل های انجام شده، راه حل های پیشنهادی، مقرون به صرفه بودن و سودآوری پروژه طرح می شود؛ بدین ترتیب بهترین راه و مطمئن ترین مسیر با در نظر گرفتن کلیه ابعاد فنی، مالی و بازار در قالب یک گزارش طرح توجیهی جمع آوری می شود تا افراد با چشم اندازی مطمئن در مسیر پروژه گام بردارند. به بیانی روشن تر، این گزارش شرح مختصری از اطلاعات جامع زمینه ای در خصوص پروژه است که حامیان مالی را در خصوص اهداف طرح، سرمایه گذاری و اقدامات لازم پشتیبانی می کند.
اهمیت طرح توجیهی چیست ؟
همانطور که پیش از این اشاره شد، فرآیند نوشتن گزارش در خصوص ابعاد مختلف یک پروژه، گزارش توجیهی نام دارد که در واقع انجام آن به عهده مدیر پروژه است. اهمیت نوشتن طرح توجیهی در ارائه شواهد فنی از قبیل پایداری، مقرون به صرفه بودن و ضرورت انجام این پرژه است. فرآیند ارائه گزارش به مدیران ارشد این امکان را می دهد تا با در دست داشتن اطلاعات جامع در خصوص طرح، تصمیم های حیاتی در مورد بودجه بندی و سرمایه گذاری را به آسانی اتخاذ نمایند. یک طرح خوب، طرحی است که امکان ارائه راه حل برای موارد زیر را می دهد:
-تجزیه و تحلیل پروژه: طرح توجیهی به پیوند و ارتباط منطقی میان کارایی پروژه و هزینه های پیش بینی شده کمک می کند.
-کاهش ریسک: با برنامه ریزی و در نظر گرفتن احتمالات و همچنین طرح استراتژی مواجهه با ریسک، به تداوم پروژه کمک می کند.
-آموزش کارکنان : مدیریت ارشد پروژه با استفاده از این طرح می تواند به شناسایی نیازهای کارکنان و همچنین جذب و آموزش متخصصین لازم بپردازد.
فرآیند نوشتار طرح توجیهی را می توان کلید اصلی آغاز سرمایه گذاری یک پروژه، از طریق طرح دلایل انجام پروژه، تجزیه و تحلیل هزینه ها، شناخت نیاز بازار و مزایای انجام آن دانست.
کاربردهای طرح توجیهی چیست ؟
یکی از اصلی ترین کاربرد های طرح توجیهی علاوه بر ارائه نقشه جامع راه جهت شروع یک پروژه، جذب سرمایه گذار و توجیه بانک ها جهت دریافت تسهیلات مورد نیاز کسب و کار می باشد. به بیانی ساده تر، در طرح توجیهی جهت جذب سرمایه به بیان کلیات مسئله و سپس جزئیات طرح پرداخته می شود و سرمایه گذار با مطالعه و بررسی آن و بدست آورن چشم اندازی روشن و واقع بینانه از آینده کسب و کار، می تواند تصمیم به مشارکت در طرح گرفته و اقدام به تامین بودجه نماید. طرح توجیهی مورد نظر سرمایه گذاران و بانک ها می بایست در بر گیرنده کلیه سوالات فنی مربوط به کسب و کار مورد نظر بوده و در آن به روشنی در خصوص بازگشت سرمایه و سود آوری بحث شده باشد.
در واقع پروژه پیشنهادی و طرح توجیهی آن می بایست عاری از هر گونه ابهام و نقطه نامفهوم باشد تا سرمایه گذاران خصوصی و عمومی نظیر بانک ها به کلیه پاسخ های مورد نظر خود دست یابند و نسبت به تخصیص سرمایه و مشارکت تصمیم گیری نمایند. در ادامه مطلب به بررسی بیشتر کاربردهای مذکور خواهیم پرداخت.
دریافت تسهیلات مالی از بانک ها و موسسات خصوصی
همانطور که در بخش پیشین اشاره شد، یکی از کاربردهای اصلی طرحها ، قانع کردن بانک ها و سرمایه گذاران خصوصی جهت تامین بودجه مورد نیاز یک پروژه است. طرح توجیهی به منزله نقشه راه و نشانگر میزان سرمایه مورد نیاز، میزان سود دهی و بازگشت سرمایه و همچنین ریسک های مالی موجود در کسب و کار مورد نظر است که این اطلاعات را در قالب گزارشی کامل و حاوی جزئیات مورد نیاز، در اختیار سرمایه گذاران قرار می دهد.
به خاطر داشته باشید که قانع کردن سرمایه گذاران، موسسات مالی و بانک ها نیازمند ارائه مستندات و دلایل کافی و حقیقی در خصوص چرخش سرمایه و بازدهی در کسب و کار مذکور است؛ ذکر دلایل توجیه پذیری اقتصادی طرح، میزان ارزش هر سهم از محصول در بازار داخلی و خارجی، برآورد میزان عرضه و تقاضا در بازار و شناخت کامل رقبای موجود در این صنعت از موارد ضروری مورد بررسی در طرحهای توجیهی می باشد که جمع آوری کلیه این اطلاعات نیازمند کار پژوهشی و تخصصی است؛ لذا طرح توجیهی می بایست توسط متخصصین امر و با تحقیقات جامع حول محور صنعت مورد نظر صورت پذیرد و در قالب گزارشی کامل به مراجع و سازمان های مورد نظر ارائه شود.
پیشگیری از ریسک های احتمالی
ذهنیت ما به هنگام انجام فعالیت های نو و تازه، همزمان با انجام کار شکل می گیرد و رسیدن به چشم اندازی جامع در کنار آینده نگری، در کسب و کارهای نو پا امری زمان بر بوده و نیازمند آزمون و خطاهای فراوانی است؛ چه بسا در این مسیر پر پیچ و خم، کوچکترین اشتباه منجر به از دست رفتن سرمایه و انرژی صرف شده در کسب و کار مورد نظر خواهد شد. به همین سبب و با هدف پیشگیری از ریسک های موجود در کلیه مشاغل، و همچنین صرفه جویی در وقت، انرژی و بازدهی بالای کسب و کار، نیاز به یک طرح توجیهی منسجم و جامع که توسط افراد آشنا به امور جمع آوری شده است، امری ضروری در شروع هر پروژه می باشد.
یک طرح توجیهی خوب به سان نقشه راهِ قابل اتکا و مطمئن، برای مدیران کاربرد خواهد داشت و علاوه بر جذب سرمایه های مورد نیاز و پیش بینی ریسک های احتمالی، تسلط آن ها بر پروژه را دو چندان خواهد کرد و از هر گونه غافلگیری در طول انجام کار جلوگیری می نماید.
ویژگی های مهم طرح توجیهی
طرح توجیهی از آن جا که در قالب گزارش به توجیه یک پروژه و ایده اقدام می کند، می بایست اصول نوشتاری منظم و دقیقی را برای رساندن کامل اطلاعات و اهداف مورد نظر طرح، رعایت کند. در ادامه به ۷ اصل مهم برای یک نگارش قاعده مند یک طرح اقتصادی – تجاری موفق اشاره خواهیم کرد:
مقدمه: نقش کلیدی در هر متن و نوشتار را مقدمه ایفا می کند؛ در شروع یک طرح توجیهی می بایست در قالب جملات مناسب، تصمیم گیرنده یا سرمایه گذار را متقاعد کنید تا گزارش شما را به صورت کامل مطالعه کند و در خصوص دست آوردهایی که همکاری با شما برای ایشان در بر خواهد داشت نکات بارزی را ذکر کنید.
شاخص ها/ محدودیت ها: به عنوان صاحب طرح و ایده، شما می بایست شاخص های نتایج ایده آل خود را در گزارش شرح دهید؛ این امر به شما امکان تصمیم گیری های منطقی و عملی را می دهد. ارائه معیار ها و شاخص ها می تواند به دو روش باشد؛ در روش اول در بخشی جداگانه و اختصاصی به تفکیک از سایر بخش های گزارش به توصیف دقیق آن ها بپردازید، و در روش دوم می توان در طول گزارش و مرتبط با هر بخش به توضیح شاخص ها پرداخته شود.
با انتخاب هر یک از این استراتژی ها، از شرح شاخص ها و محدودیت های راه حل پیشنهادی در ابتدای گزارش اطمینان حاصل کنید؛ چرا که این امر نشان دهنده واقع بینی شما بوده و به خواننده این امر را ثابت می کند که شما به کامل نبودن راه حل ها معتقد هستید و اجازه می دهید مخاطب به نفع خود تصمیم بگیرد.
روش گردآوری اطلاعات: همانند سایر روش های تحقیقاتی، در طرح توجیهی نیز می بایست از منابع و اطلاعات مورد استفاده نام برده شود؛ ارائه مستندات دقیق و حقیقی و در ارتباط با موضوع مورد بحث بسیار مهم است. لذا طرح های بدون روش تحقیق معتبر و فاقد منابع قابل استناد، از اعتبار چندانی برخوردار نخواهد بود.
بررسی اجمالی گزینه های جایگزین: در گزارش توجیهی می بایست به ویژگی های کلیدی هر گزینه محتملی تاکید کرد. همچنین می باید از درک آسان گزارش و دوستانه بودن آن اطمینان حاصل نمود؛ چرا که هدف نهایی، اجازه اخذ بهترین تصمیم توسط خواننده متن است.
ارزیابی: عمده گزارش طرح توجیهی به ارزیابی پروژه تعلق دارد. در این بخش می بایست گزینه های موجود را با استفاده از شاخص ها و محدودیت های ذکر شده مورد ارزیابی قرار دهید. با ارائه نمودار و جداول مختلف از بررسی های انجام شده، نشان دهید که به خوبی گزینه های موجود در خصوص ایده خود را مطالعه کرده اید و آماری را ارائه می دهید که دلیل اصلی شما را در خصوص انتخاب این پروژه و غلبه بر بازار رقابت نشان می دهد.
نتیجه گیری: بیان واقع بینانه نتایج و ارزیابی های انجام شده در طول گزارش یکی از مهمترین بخش های طرح توجیهی می باشد که در ادامه آن می بایست به برترین گزینه های موجود برای کسب و کار مورد نظر اشاره کرد.
توصیه ها: در نهایت مدیران ارشد کسب و کارها می بایست با استفاده از تجربه و دانش خود در حیطه طرح پیشنهادی، بهترین گزینه را به تصویب برسانند.
توجه داشته باشید که کاربست تمامی ۷ گزینه بالا، بسته به نوع گزارش، نوع کسب و کار، مخاطب و نوع شرایط کاملا متغیر است و ترتیب آن ها به صلاح دید گردآورنده می تواند دستخوش تغییرات شود. همچنین در خصوص نتیجه گیری طرح توجیهی، علاوه بر پایان گزارش، بهتر است نتیجه به صورت خلاصه و چکیده وار در ابتدای گزارش نیز قید شود.
۳ بخش اصلی طرح توجیهی
همانطور که می دانید رمز موفقیت در یک کسب و کار، داشتن اطلاعات جامع در خصوص کلیه ابعاد آن است؛ کسب تجربه و آگاهی از جزئیات هر صنعت نیز، مستلزم فعالیت مستمر در آن حیطه است؛ حال اگر برای اولین بار بخواهیم وارد یک بازار کار جدید شویم، جهت جلوگیری از ریسک های مالی و فنی، و رسیدن به سود دهی بالا، نیازمند طرح توجیهی مختص پروژه خود خواهیم بود؛
این طرح می بایست با کمک و مشورت فعالان و متخصصین آن صنعت در قالب یک گزارش تدوین و ارائه گردد تا با پیش بینی شرایط پروژه، از موفقیت آن اطمینان کافی حاصل شود. از طرف دیگر مطالعه همه جانبه یک ایده و بررسی کلیه ابعاد آن، سایر نهاد ها همچون بانک ها و سازمان های ذی ربط را (که جهت تامین سرمایه گذاری به حضور آن ها در اجرای طرح نیاز است) با ذکر دلایل منطقی، نسبت به ضرورت و موفقیت پروژه توجیه می کند.
یک طرح توجیهی جامع متشکل از سه بخش اصلی تجزیه تحلیل مالی، مطالعه بازار و توجیه پذیری فنی می باشد. با کنار هم قرار داد این سه عامل می توان با تسلط و تمرکز چشم اندازی مطلوب از پرژه مورد نظر بدست آورد.
تجزیه و تحلیل مالی
یکی از مهمترین موارد مورد بررسی در طرح توجیهی یک پروژه، تجزیه و تحلیل مالی آن با هدف رسیدن به پارامترهای مناسب جهت تعیین منفعت یا ریسک های مالی پروژه می باشد. از آن جایی که هدف اصلی هر صنعت و کسب و کار، رسیدن به سود بالا و موفقیت در بازار است، آنالیز مالی در طرح توجیهی با هدف به دست آوردن شاخص های اقتصادی و مالی انجام می شود تا در نتیجه به اخذ تصمیم های صحیح منجر شود. در آنالیز مالی می بایست کلیه هزینه های سرمایه گذاری، هزینه های تولید، درآمد سالیانه پروژه، گردش وجوه نقد، میزان سود و زیان و ترازنامه پیش بینی شده را در نظر گرفت و میزان مطلوبیت طرح را از دو طریق تحلیل اقتصادی (بررسی اقتصادی و هزینه ها و منفعت اجتماعی) و تحلیل مالی (تحلیل مالی هزینه و سود از دیدگاه سرمایه گذار) مورد سنجش قرار داد.
مطالعه بازار
بررسی بازار دیگر بخش اصلی تشکیل دهنده طرح توجیهی است که در آن نیاز مصرف کننده و تقاضای موجود در بازار مورد تحلیل موشکافانه قرار می گیرد. تحلیل رقبای موجود در صنعت مورد نظر و میزان تولید محصول، میزان تقاضا، واردات و صادرات محصول در بازه زمانی بلند مدت در کشور و همچنین آینده نگری بازار این محصول با هدف پیش بینی تقاضا از جمله ضروریات مورد بررسی در بخش مطالعه بازار می باشد. تحقق کلیه این مطالعات مستلزم دسترسی به اطلاعات قابل استناد و معتبر می باشد. پیش بینی نیاز بازار در آینده به روش های مختلفی قابل مطالعه و تحلیل می باشد:
تحلیل مصرف سرانه: تخمین متوسط نرخ رشد مصرف سرانه در سال های گذشته و پیش بینی تقاضا با در نظر گرفتن نرخ رشد جمعیت و نرخ رشد سرانه
ضریب مصرف: پیش بینی میزان تقاضا در خصوص محصولات واسطه ای مورد استفاده در تولید سایر کالاها می باشد. با اطلاع از ضریب مصرف محصول و پیش بینی میزان تولید آن می توان میزان تقاضا را نیز پیش بینی کرد.
تداوم روند پیشین: با اتکا و استناد به پارامتر های گذشته در یک صنعت و در نظر گرفتن متوسط رشد آن می توان به پیش بینی میزان تقاضای بازار پرداخت؛ اما در این روش اتکا به آمار سال های پیشین بدون در نظر گرفتن میزان تغییرات و پیشرفت تکنولوژی و سایر تحولات ریسک های خاص خود را به همراه خواهد داشت.
روند متغیر: بررسی میزان روند تغییرات مصرف کالا و تغییر فاکتور های انتخابی در سال های پیشین منجر به پیش بینی روند تغییرات سال های آینده در طرح توجیهی می شود که در نتیجه آن با بررسی میزان تولید محصول در بازارهای داخلی و خارجی می توان میزان مصرف بازار را تعیین کرد؛ در صورت اشباع بازار با محصولات وارداتی و شرکت های داخلی، می توان با طرح راه کارهایی نظیر تولید محصول با کیفیت و با قیمت مناسب نسبت به کالاهای مشابه و تبلیغات خلاقانه وسیع به جایگاه مورد نظر در بازار رسید.
روش مارکو: در این روش از طریق طرح نظر سنجی و پرسش نامه، تحقیقات میدانی و مصاحبه با مصرف کنندگان (اعم از مردم و صنایع مصرف کننده محصول) به بررسی میزان تقاضای محصول مورد نظر در بازار پرداخته می شود.
توجیه پذیری فنی
از آنجا که طرح توجیهی با هدف توجیه پروژه به سرمایه گذار و موسسات وام دهنده جهت مطالعه ارائه می شود، بسیار مهم است که در آن به داده های فنی و مالی به روشنی اشاره شود و با پیش بینی میزان رشد پروژه، هزینه های نیروی کار و سایر مسائل فنی در راه حمایت از این رشد پیش بینی شود. آنالیز ابعاد فنی طرح شامل بررسی ساختار اجرایی، ظرفیت، محل اجرای طرح، ماشین آلات و تجهیزات مورد نیاز تولید آن می شود. در فاز اولیه توجیه پذیری فنی به بررسی محل اجرای پروژه، دانش فنی مورد نیاز، ظرفیت ها و دستگاه های مورد نیاز، تاسیسات و راه سازی و نحوه اجرای عملیات ساختمانی و اقداماتی از این دست پرداخته می شود و هزینه های ثابت مورد نیاز سرمایه گذاری برآورد می گردد.
مطالعه جنبه فنی طرح توجیهی به شما کمک می کند تا علاوه بر بررسی جزئیات فوق، به آنالیز مواردی چون نیروی کار ، تدارکات و فن آوری مربوط به تولید ، تحویل و رهگیری محصولات یا خدماتی که قصد ارائه آن را دارید پرداخته و در نهایت کارآیی پروژه پیشنهادی خود را بسنجید. بررسی مولفه های فنی یک پروژه در طرح توجیهی، در حکم توصیف داده های مالی نیز عمل می کند؛ چرا که این بخش، فضای کامل جهت ارائه اطلاعات دقیق در خصوص چرایی بالا یا پایین بودن هزینه ها و ضرورت آن ها را در اختیار شما قرار می دهد. همچنین ذکر کلیه این موارد به سرمایه گذاران و وام دهندگان بالقوه نشان می دهد که نیاز های بلند مدت کسب و کار و رشد آن برای شما در درجه بالایی از اهمیت قرار دارد.
